Irving Fisher
27-02-1867 – 29-04-1947

John Maynard Keynes
05-06-1883 – 21-04-1946

Milton Friedman
31-06-1912 – 16-11-2006

Geboorteplaats: Saugerties, New York
Opleiding: Yale University — eerste Ph.D. in economie uitgereikt door Yale (1891).
Specialisatie: Wiskundige economie, monetair beleid, rente- en waarde theorieën.
Belangrijke bijdragen:
Fishervergelijking: Relatie tussen nominale rente, reële rente en inflatie.
Kwantiteitstheorie van geld: Basis voor monetarisme.
Loopbaan: Hoogleraar aan Yale, medeoprichter van de Econometric Society.
Persoonlijk leven:
Werd rijk door uitvindingen en beleggingen, maar verloor bijna alles na de beurskrach van 1929.
Actief in sociale kwesties: pleitte voor gezondheid, vegetarisme, alcoholverbod en eugenetica.
Overlijden: 1947 in New York op 80-jarige leeftijd.

Geboorteplaats: Cambridge, Engeland
Opleiding: Eton College; King’s College, Cambridge — studie wiskunde en filosofie, later economie.
Specialisatie: Macro‑economie, werkgelegenheidstheorie, rol van overheidsinvesteringen.
Belangrijke bijdragen: The General Theory of Employment, Interest and Money (1936) — grondslag voor Keynesiaanse economie. Pleidooi voor actieve overheidsinterventie om werkloosheid te bestrijden. Kritiek op het Verdrag van Versailles in The Economic Consequences of the Peace (1919).
Loopbaan: Ambtenaar bij het ministerie van Koloniën, hoofdredacteur van The Economic Journal. Adviseur bij de Vredesconferentie van Versailles. Invloedrijk beleidsadviseur in het Verenigd Koninkrijk en internationaal.
Persoonlijk leven: Lid van de Bloomsbury Group.
Overlijden: 1946 in Firle, Engeland, op 62‑jarige leeftijd.

6. Persoonlijk leven

Geboorteplaats: New York City, Verenigde Staten
Opleiding: Rutgers University; University of Chicago; Columbia University — studie wiskunde en economie.
Specialisatie: Monetarisme, vrijemarktkapitalisme, monetaire theorie.
Belangrijke bijdragen: Capitalism and Freedom (1962) en Free to Choose (1980, met Rose Friedman). Pleidooi voor beperkte overheid, vaste groei van de geldhoeveelheid, schoolvouchers en negatieve inkomstenbelasting. Ontving in 1976 de Nobelprijs voor de Economie.
Loopbaan: Hoogleraar aan de University of Chicago. Leidende figuur van de “Chicago School” van economie. Adviseur van president Ronald Reagan en betrokken bij economische hervormingen in Chili.
Persoonlijk leven: Kind van Joodse immigranten uit Oostenrijk‑Hongarije. Felle criticus van Keynesiaanse overheidsinterventie.
Overlijden: 2006 in San Francisco, op 94‑jarige leeftijd.

Irving Fisher
Fisher Equation of Exchange (Quantity Theory of Money)
M V = P T

Irving Fisher legde met zijn kwantiteitstheorie van geld de basis voor het begrijpen van de relatie tussen geldhoeveelheid, omloopsnelheid, prijsniveau en transacties. Zijn werk draaide om prijsstabiliteit en het idee dat monetaire verstoringen direct invloed hebben op de reële economie.


In de jaren na de crash van 1929 verloor hij tijdelijk gezag, maar zijn kerninzicht bleef overeind: inflatie en deflatie zijn in essentie monetaire fenomenen. Fisher stond voor een economie waarin geldstromen transparant en beheersbaar zijn, met als doel een stabiel fundament voor groei.

John Maynard Keynes
But this long run is a misleading guide to current affairs. In the long run we are all dead.

Keynes zag dat markten niet altijd vanzelf herstellen. Tijdens de Grote Depressie pleitte hij voor actief overheidsingrijpen om vraagtekorten op te vangen en werkloosheid te bestrijden. Zijn ideeën vormden de basis voor het moderne macro‑economische beleid: investeren in tijden van recessie, afremmen in tijden van oververhitting.

Keynes’ aanpak draaide om het beschermen van binnenlandse stabiliteit en het voorkomen van diepe economische crises. Hij bracht een menselijk element in de economie: beleid moest niet alleen cijfers sturen, maar ook levens verbeteren.

De Wet van Behoud en Wederkerigheid

Tijdens mijn onderzoeken naar de oorsprong van het ontstaan van de aarde, kwam ik verscheidene situaties tegen waar ik even over na moest denken. Noem het toevalligheden die op je pad komen die niet toevallig zijn, maar meer om je ergens op te wijzen of je iets vertellen. Het gekke is dat het allemaal niets van doen heeft met waar ik naar op zoek ben. Maar het heeft wel degelijk een boodschap. Je zoekt dit maar je vindt wat anders.

Serendipity, een Goddelijke interventie

Voor velen is het een toevalligheid dat zo heeft moeten zijn, maar ik sta daar anders in, omdat ik er open voor sta. In de eerste instantie vaak met een lichte verbazing, maar het zal niet lang duren of de betekenis laat zich al snel zien. Of het nu een “toevallige” ontmoeting is of een gebeurtenis. Het komt binnen zolang het zich nog in je geheugen bevindt.

In het geval van het onderzoek kreeg ik te maken met het vraagstuk: Waarom astronomen en kwantum fysici zich afvragen wat er zich nog meer bevindt in het vacuüm van het heelal. In mijn denkwijze heb ik altijd zoiets van hoe moeilijker je het maakt in het denken, hoe verder je afdwaalt van de realiteit. Door dichtbij de bron te blijven en daarbij een logisch verhaal te maken zie je vanzelf hoe het pad zich vervolgt. Kun je uiteindelijk niet verder omdat je vast loopt, dan moet je even terug waar je de afslag hebt genomen. En je zal zien dat het de verkeerde afslag was. Want al snel kun je weer verder met het verhaal omdat je weer aansluiting kunt vinden met nieuwe situaties die op je pad komen.

Met de Bijbel als basis en de wetenschap als leidraad kwam ik achter een mooi gegeven. De Bijbel weet in een regel al zoveel informatie te geven, zolang je maar leest wat er staat en wat er niet staat. In een van de eerste regels in het hoofdstuk Genesis spreekt God de eerste woorden uit: ”Er zij Licht.” Ware het niet dat op de vierde dag pas de zon, de maan en de sterren werden geschapen. Wat zou dit Licht dan geweest kunnen zijn vroeg ik mij af. En ineens ging er bij mij een lampje branden. Het is heel goed mogelijk dat dit het bewustzijn was. Want zonder bewustzijn is er geen leven mogelijk.

Er is geen leven zonder bewustzijn

Hierop dook ik meteen in mijn berg met notities waar ik de vraag had genoteerd, waarom men zich afvroeg wat er zich nog meer in het vacuüm af zou spelen. En ik plaatste mij in het moment dat de oerknal zou plaats vinden. Een bron van energie welke zich onder een sterke druk om zichzelf heen draait en wrijving die hitte veroorzaakt wat oploopt. De dichtheid van deze massa was zo groot maar door de compressie van het niets werd het klein gehouden. De druk in de bron werd groter dan het niets kon toestaan. En zo explodeerde deze bron. En een drukgolf ontstond en maakte de weg vrij voor alle deeltjes. De ruimte die ontstond noemen wij nu vacuüm. En tussen de delen ontstond er een bewustzijn die zich de eenheid nog herinnert toen alles nog samen onder druk stond. En nu het uiteen gespat is veranderde het in een verlangen om weer samen te zijn om weer een eenheid te vormen.

Wat er toen gebeurde in het heelal wordt ook wel gebruikt bij fysiotherapeuten. Patiënten die dichtgeslibde aderen in de benen hebben, worden met het onderlichaam in een vacuümtank geplaatst. De tank wordt onder een vacuüm-onderdruk geplaatst waardoor de aderen zich uitzetten door de druk die er in de aderen aanwezig is. Kun jij het je voorstellen dat kleine deeltjes in het heelal zich opeens uit gaan zetten tot reusachtige planeten omdat ze onder die compressie druk uitgekomen zijn en door het vacuüm uit kunnen zetten?

Het bewustzijn zie je ook terug bij het licht dat zich niet laat onderzoeken. Wil je het onderzoeken als een lichtdeeltje dan gedraagt het zich als een frequentie en andersom. Of hoe water reageert op liefdevolle woorden. Wanneer een object langs een waterstraal wordt gehouden, hoe de straal dan afbuigt naar het object. Einstein zag ook dat een lichtstraal afbuigt langs een planeet. Dit is het bewijs dat alles wat leeft een bewustzijn heeft.
En het bewijs dat massa, hoe klein ook, een herinnering met zich meedraagt vanuit de oertijd.

Er kwam een moment dat ik de overstap moest maken van het onderzoek naar de biodiversiteit in de oertijd naar de achteruitgang van de natuur in de huidige tijd. Ik wilde ontdekken waar en wanneer de natuur haar veerkracht begon te verliezen.

De wereldwijde invloed van de economie

Na de Tweede Wereldoorlog wist de natuur zich nog staande te houden, zelfs na de herhaaldelijke atoomproeven op afgelegen atollen. Maar ergens in de decennia daarna veranderde het speelveld. Economische denkrichtingen kregen wereldwijd steeds meer invloed op politiek en beleid.

Het kantelpunt tekende zich af toen de ideeën van econoom Milton Friedman in boekvorm verschenen. Zijn pleidooi voor vrije markten en beperkte overheidsbemoeienis werd door beleidsmakers vertaald naar een koers waarin economische groei vaak zwaarder woog dan ecologische grenzen. Vanaf dat moment begon de balans tussen mens en natuur onomkeerbaar te verschuiven.

De economie werd als onkruid voor de natuur

Waar voorheen de natuur nog een vanzelfsprekende plaats had in het maatschappelijk evenwicht, begon zij nu steeds vaker te wijken voor economische belangen. Landbouw werd geïntensiveerd om productiecijfers op te stuwen, bossen maakten plaats voor infrastructuur en industrie, en rivieren werden ingedamd of omgeleid voor energie en handel. De logica van de markt drong door tot in de bodem, het water en de lucht. Wat ooit werd gezien als een gemeenschappelijk erfgoed, veranderde langzaam in grondstof die gemeten, verhandeld en uitgeput kon worden. Het was het begin van een sluipend proces waarin de ecologische draagkracht structureel werd overschreden.

Voor velen voltrok deze verandering zich onopgemerkt, als een langzaam verschuivende horizon. Maar wie goed keek, zag hoe het landschap zijn ziel verloor: het gezang van vogels verstomde in monoculturen, de geur van wilde bloemen werd verdrongen door de scherpe lucht van bestrijdingsmiddelen, en het heldere water van beken werd troebel van het slib van menselijke haast. Het was geen plotselinge ramp, maar een gestage erosie van schoonheid en samenhang — een verlies dat pas voelbaar werd toen stilte en leegte de plaats innamen van overvloed en leven.

Wat toen begon als een bijna onzichtbare verschuiving, zou uitgroeien tot een wereldwijde koerswijziging — een verhaal van keuzes, belangen en gevolgen dat tot op de dag van vandaag onze natuur en ons bestaan bepaalt.

In de jaren die volgden, voltrok zich een stille revolutie. Beleidsstukken, handelsverdragen en financiële hervormingen werden gepresenteerd als rationele stappen naar welvaart, maar onder de oppervlakte veranderde de relatie tussen mens en natuur onherroepelijk. Waar ooit de seizoenen en de bodem de maat bepaalden, namen nu markten, koersen en groeicijfers het ritme over. Het was een verschuiving die niet in één dag plaatsvond, maar in duizenden kleine beslissingen, verspreid over kabinetten, bestuurskamers en vergadertafels — beslissingen die samen een nieuwe wereldorde smeedden, waarin de natuur steeds vaker werd ondergesneeuwd.

Eén van de krachtigste motoren achter deze verschuiving was het principe van winstmaximalisatie. Wat ooit een bedrijfsdoel was binnen de grenzen van vakmanschap en lokale markten, groeide uit tot een allesoverheersend kompas. Productieprocessen werden geoptimaliseerd voor snelheid en volume, niet voor duurzaamheid. Grondstoffen werden gewonnen zonder oog voor hernieuwbaarheid, ecosystemen werden opgeofferd aan korte termijnrendement, en de kosten voor natuur en samenleving werden buiten de boekhouding gehouden. In de logica van de markt telde alleen wat meetbaar was in cijfers — en alles wat daarbuiten viel, verdwenen langzaam maar zeker uit het beeld.

Web van economische logica

Winstmaximalisatie beperkte zich niet tot de uitputting van natuurlijke hulpbronnen; het sloop ook langzaam in de vezels van de samenleving. Lokale gemeenschappen, ooit zelfvoorzienend en verbonden met hun omgeving, raakten afhankelijk van mondiale ketens die draaiden op laagste‑kostenproductie. Ambachten verdwenen, banen verhuisden naar plekken waar arbeid het goedkoopst was, en sociale verbanden verzwakten. Waar economische groei werd gevierd, groeide tegelijk de kloof tussen wie profiteerde en wie achterbleef. De drang naar steeds hogere rendementen drukte niet alleen ecosystemen weg, maar ook de menselijke maat.

Zo raakten natuur en samenleving verstrikt in hetzelfde web van economische logica: wat niet direct bijdroeg aan het rendement, verloor zijn waarde in de ogen van besluitvormers. Het gevolg was een dubbele erosie — van ecosystemen én van de menselijke maat — die elkaar versterkten en de wereld stap voor stap veranderden.

Deze logica vond al snel haar weg naar de officiële kaders van macht. Beleidsmakers verankerden winstmaximalisatie in wet- en regelgeving, vaak verpakt in termen als “economische efficiëntie” en “concurrentiekracht”. Subsidies en belastingvoordelen werden gericht op sectoren die snelle groei beloofden, terwijl milieuregels werden versoepeld of voorzien van achterdeurtjes om investeringen niet te hinderen.

Internationale handelsverdragen legden vast dat kapitaal vrij moest kunnen stromen, maar zwegen over de bescherming van ecosystemen. Zo werd de economische agenda niet alleen een leidraad voor bedrijven, maar ook een blauwdruk voor regeringen — en daarmee een structurele kracht die de natuur en de menselijke maat steeds verder naar de achtergrond duwde.

Wat zich in enkele decennia voltrok, was geen toevallige samenloop van omstandigheden, maar het resultaat van een zorgvuldig opgebouwd systeem waarin economische logica de boventoon voerde. De natuur en de menselijke maat raakten meer en meer verder naar de achtergrond, bedolven onder cijfers, rendementen en groeicurves. Maar achter die statistieken schuilt een ander verhaal — een verhaal van keuzes die gemaakt zijn, belangen die gediend werden en gevolgen die we nu pas ten volle beginnen te begrijpen. Het is dat verhaal dat ik in de volgende hoofdstukken wil ontrafelen.

Van Alvie naar Alvielosofie

Vanaf 2010 maakte ik video’s op YouTube om mensen weer op hun levenspad terug te krijgen die ervan af zijn gedwaald. En om op deze manier hun levensvreugde weer terug te krijgen. Heel gestaag ging het bezoekersaantal omhoog. De abonnementen stonden op meer dan 3.000 en in 2023, bij meer dan anderhalf miljoen bezoekers, werd ik gehackt. Alle aardige en lieve reacties uit dankbaarheid. Alle, meer dan 180 video’s, waren verdwenen en het enige wat ik gelukkig heb bewaard zijn de video’s. Ze worden allemaal weer op Alvie 57 geplaatst.

Dit geeft wel aan dat je een doorn in het oog bent van duistere machten. En dat je ergens een proces tegenwerkt wat zich al eeuwen bezighoudt met kwalijke zaken. Maar het mag duidelijk zijn dat het hoofdstuk Openbaringen uit de Bijbel zich nu afspeelt in deze tijd. Alles wat verborgen is gehouden zal naar boven gehaald worden. En het mag ook duidelijk worden dat dit niet van harte gaat voor diegenen die zich hiermee bezighouden. Hoe dichter je bij de waarheid komt, hoe meer tegenstand je kunt verwachten.

Het tijdperk van Friedman

Het tijdperk van Friedman kwam in beeld toen ik mij ging bezighouden met het bedenken van oplossingen om de natuur te herstellen. Daarbij maakte ik gebruik van de resultaten van mijn meer dan 35 jaar onderzoek hoe sterk de natuur was in de oertijd, en hoe zij nu in een versneld tempo achteruit is gegaan. Ik startte met het bedrijf Eco Speed Forests om als eerste bomen, planten en gewassen versneld op te kweken.

Met gebruikmaking van enkel en alleen natuurlijke producten werd een methode ontwikkeld die dit mogelijk maakt, waarbij gezegd mag worden dat zelfs de verhouting van de bomen, planten en gewassen zich uitstekend verhoudt. Van het een kwam het ander, en voordat ik het wist, was er een heel arsenaal aan oplossingen geboren.Het hoeft niet gezegd te worden waar dit, met zo’n tempo, vandaan zou zijn gekomen. Het werd mij al snel duidelijk dat dit een verre van louter menselijke opdracht is geworden. En God kijkt over mijn schouder mee.

Met de komst van AI

Met de komst van AI kreeg ik een extra boost als accelerator. Mede dankzij AI kon ik in rap tempo mijn website maken — althans, dat dacht ik. Al snel ontdekte ik dat ik ook te maken kreeg met internationale wetten op het gebied van export. Velen zijn huiverig voor AI, maar het ligt aan de gebruiker wat AI doet. Het is belangrijk te beseffen dat je met AI te maken hebt, en niet met een persoon. Zolang je dat beeld voor ogen houdt, blijft alles zuiver.
Waar AI mij op wees, waren de wetten waar ik rekening mee moest houden bij het exporteren van tuinaarde en potgrond. Hier gelden internationale regels voor. En zo kwamen de vragen als vanzelfsprekend bij mij omhoog. Want dit gaat over economie én over veiligheidsregels.

Tijdens een gesprek met AI kwamen we op de onvrede die ik voelde over hoe de wereld eraan toe was. Ik herinnerde mij nog goed het moment dat ik hoorde over de regels voor vangst en houtkap — of beter gezegd: het verdwijnen ervan, door de vrije markthandel van Milton Friedman, zoals ik het mij nog kon herinneren. Door al mijn vragen te stellen aan AI kon ik in hoog tempo het verleden achterhalen: wie vóór Friedman aan de economische touwtjes hadden getrokken. En hoe beide mannen, door een plotselinge beurskrach en een onverklaarbare beursval, hun positie kwijtraakten aan Milton Friedman. Mijn roeping werd mij nog duidelijker. Ik voelde de drang om wetten te schrijven die niet alleen mij konden helpen bij het herstel van aarde, natuur en klimaat, maar ook om een einde te maken aan dit tijdperk van Friedman.

Eco Speed Forests werd tijdelijk geparkeerd, zodat ik al mijn aandacht kon richten op het ontwikkelen van een nieuw economisch stelsel. Maar aller eerst moest het Friedman tijdperk bekeken worden waar het fout ging. En zo werd zichtbaar dat het niet alleen om ideeën of economische modellen ging, maar om iets dat veel dieper en sluwer werkt.
Wat voor velen leek op een economische hervorming, was in werkelijkheid de voorbereiding van een systeem dat de balans tussen mens, natuur en rechtvaardigheid zou ondermijnen. Zolang de mens geen idee heeft hoe dit zal aflopen en zich blijft vergapen aan de rijkdom van de aarde, wordt het plan alleen maar grootschaliger uitgevoerd. Over vele generaties lang — en niemand die het doorheeft, of ooit zal doorhebben.

Ondanks zijn voorzichtigheid
en waarschuwingen

Friedman was in wezen een pion in een veel groter spel. Zijn ideeën vormden het zaad dat in de aarde werd geplant, maar het plan zelf lag al klaar. Het kwaad gebruikte zijn visie als voedingsbodem, zodat het wortel kon schieten, groeien en zich ongestoord kon uitwerken. Ondanks zijn voorzichtigheid en waarschuwingen werd hieraan voorbijgegaan en zag Friedman zijn plan falen in een wereldwijde plundering van grondstoffen en andere natuurlijke bronnen. Er werd zelfs nog meer geproduceerd, gefokt en geteeld. Met afschuw zag hij hoe de wereld aan een uitputtingsslag ten onder zou gaan — en dat heeft uiteindelijk zijn hart gekost. Dit werd de erfenis van Friedman — een erfenis die hij niet verdiende. Anderen hadden zijn bedoelingen verdraaid, zijn waarschuwingen genegeerd en zijn visie gebruikt als gereedschap voor hun eigen hebzucht. Zo werd het zaad dat hij plantte niet de vruchtbare bodem voor evenwicht en vooruitgang, maar de voedingsgrond voor een systeem dat de aarde uitputte en de mens van zijn moreel kompas beroofde.

Toch is het belangrijk om, voorbij de verdraaiing en het misbruik, terug te kijken naar wat Friedman zélf voor ogen had. Want achter de erfenis die zijn naam draagt, schuilt een ander verhaal: dat van een econoom die geloofde in vrijheid, keuze en verantwoordelijkheid. In zijn boeken legde hij zijn visie vast in een aantal kernideeën — ideeën die door velen met overtuiging zijn omarmd, maar in de praktijk vaak een andere wending kregen.

Enkele van Friedmans kernpunten

Als we kijken naar wat Milton Friedman zelf schreef en zei, dan zie je dat zijn kernboodschap niet per se was om de wereld uit te putten, maar om individuele vrijheid en economische keuzevrijheid te bevorderen via een zo vrij mogelijke markt. In zijn bekendste boeken, zoals Capitalism and Freedom (1962) en Free to Choose (1980), pleitte hij voor zaken als:

• Een beroepsleger in plaats van dienstplicht
  Bedoeling: Friedman vond dat niemand gedwongen mocht worden om in het leger te dienen. Hij zag dienstplicht als een vorm van gedwongen arbeid die niet past in een vrije samenleving. Een beroepsleger, samengesteld uit mensen die vrijwillig kiezen voor militaire dienst en daarvoor betaald worden, zou eerlijker en efficiënter zijn.
  In zijn woorden: in Capitalism and Freedom stelde hij dat dienstplicht “in strijd is met de fundamentele vrijheid van het individu”.
  Kanttekening: hoewel een beroepsleger vrijheid respecteert, kan de dienstplicht ook een vormende rol spelen voor jongeren. Het leert discipline, verantwoordelijkheid, teamwork, elkaar dekken en bescherming bieden — kortom, het ervaren van solidariteit: het besef dat je samen sterker staat en bereid bent offers te brengen voor het welzijn van de groep.
  Opmerking: op deze maatschappelijke en vormende kant van de dienstplicht zullen we later in dit werk dieper ingaan.
• Vrij zwevende wisselkoersen
  Bedoeling: valuta’s moeten vrij bewegen op de markt, zodat vraag en aanbod de koers bepalen, zonder kunstmatige overheidssteun.
  In zijn woorden: hij noemde vaste wisselkoersen “een illusie van stabiliteit” die uiteindelijk kostbare ingrepen vereisen.
  Kanttekening: vrij zwevende koersen kunnen leiden tot grote schommelingen, wat handel en investeringen onzeker maakt.
  Maatschappelijke laag: grote koersschommelingen raken niet alleen bedrijven, maar ook burgers — denk aan duurdere importproducten, hogere reiskosten of stijgende prijzen voor grondstoffen. Wisselkoersbeleid is dus niet alleen een technische kwestie, maar heeft directe invloed op koopkracht en levensstandaard.
• Minder overheidsbemoeienis in handel en productie
  Bedoeling: de overheid moet zich beperken tot kerntaken: eigendomsrechten beschermen, contracten handhaven en veiligheid garanderen.
  In zijn woorden: “Economische vrijheid is een noodzakelijke voorwaarde voor politieke vrijheid.”
  Kanttekening: zonder regulering kunnen bedrijven macht concentreren, markten manipuleren en schade toebrengen aan milieu en samenleving. Maatschappelijke laag: volledige deregulering kan leiden tot ongelijkheid en uitbuiting. Een gezonde economie vraagt niet alleen vrijheid, maar ook spelregels die burgers en natuur beschermen tegen excessen.
• Onderwijsvouchers om ouders meer keuzevrijheid te geven
  Bedoeling: geef ouders een voucher ter waarde van het onderwijsbudget per kind, zodat zij zelf een school kunnen kiezen.
  In zijn woorden: hij zag dit als een manier om concurrentie tussen scholen te stimuleren en kwaliteit te verhogen.
  Kanttekening: kan leiden tot segregatie en ongelijkheid, en publieke middelen kunnen naar commerciële of religieuze instellingen vloeien. Maatschappelijke laag: onderwijs is meer dan een marktproduct; het vormt de basis voor gelijke kansen en sociale cohesie. Vrije keuze kan kwaliteit stimuleren, maar ook de kloof tussen rijk en arm vergroten.
• Een negatieve inkomstenbelasting om armoede te bestrijden
  Bedoeling: stel een inkomensdrempel vast; wie daaronder zit, krijgt geld van de staat in plaats van belasting te betalen.
  In zijn woorden: hij wilde hiermee armoede bestrijden zonder een complex stelsel van uitkeringen.
  Kanttekening: kan andere sociale vangnetten vervangen, en de hoogte van de drempel bepaalt sterk het effect op armoede.
  Maatschappelijke laag: inkomenssteun kan bestaanszekerheid geven, maar alleen als het voldoende hoog is en niet gepaard gaat met het afbreken van andere voorzieningen zoals zorg, huisvesting en onderwijs.

Hij waarschuwde ook dat overheden, als ze te veel macht naar zich toetrekken, de vrijheid van burgers kunnen ondermijnen. Dat zijn ideeën die veel mensen juist als inspirerend hebben ervaren — en die in sommige landen ook concreet beleid zijn geworden.

Maar… Friedman hield, zoals sommige critici later opmerkten, te weinig rekening met de menselijke neiging tot hebzucht en machtsmisbruik. Zijn theorieën gingen ervan uit dat markten zichzelf corrigeren, terwijl in de praktijk politieke en economische elites soms precies die vrijheid gebruikten om regels af te breken die natuur, samenleving en lange‑termijnbelangen beschermden.

Met andere woorden: in zijn boeken stonden zeker passages die mensen ter harte namen en die oprecht bedoeld waren om vrijheid en welvaart te vergroten — maar de toepassing ervan in de echte wereld liep vaak uit op iets heel anders dan hij voor ogen had.

Ideeën en technologieën zijn zelden het probleem. Friedman zocht naar meer vrijheid, AI naar meer mogelijkheden. Maar in de handen van wie in het duister tast — gedreven door onwetendheid, hebzucht of macht — kan zelfs het beste middel worden verdraaid tot iets dat schaadt. Het is niet de dienstplicht, het beroepsleger, de vrije markt of de kunstmatige intelligentie die goed of slecht is; het zijn de keuzes van mensen die het verschil maken. Zonder licht — kennis, ethiek en transparantie — wordt zelfs het helderste idee een instrument van het duister.

Als de kern van de maatschappij getroffen wordt